Gardzienice › O historii

Z badań archeologicznych wynika, iż w dolinie rzeki Giełczwi już w czasach prehistorycznych (6–4 tys. lat p.n.e.) mieszkali ludzie zajmujący się rolnictwem. Świadczą o tym nieliczne wprawdzie, ale różnorodne ślady życia i pobytu na tym terenie pradawnego człowieka.

Wieki średnie

Pierwsze wzmianki o miejscowości sięgają średniowiecza. W 1409 roku Gardzienice były już własnością szlachecką. W XVI–XVII wieku wieś należała do Snopkowskich herbu Rawicz. W czasie najazdu wojsk tatarsko-kozackich Chmielnickiego na wschodnią Lubelszczyznę w 1648 roku dwór w Gardzienicach został doszczętnie zniszczony, a majątek rozgrabiony. W roku 1656 wojska szwedzkie, ścigając po wygranej bitwie pod Gołębiem rycerstwo polskie, napadli na Gardzienice i spalili przebudowywany wówczas zamek.

Gardzienice warte w 1678 roku 50 tys. złotych, w 1680 roku stały się własnością Stanisława Stefana Czarnieckiego, pisarza koronnego, syna najmłodszego brata hetmana, który poślubił tutejszą dziedziczkę Katarzynę Hulewiczówną, zwaną też Anną (Polski Słownik Biograficzny T. IV, Kraków 1998r., s. 211–212). Gardzienice przeszły na własność Czarnieckich, by w roku 1689 przejść w ręce Potockich. Stało się tak w w wyniku małżeństwa córki Stefana i Katarzyny Czarnieckich – Zofii Anieli Czarnieckiej z Michałem Potockim, starostą krasnostawskim i koronnym pisarzem polnym, późniejszym wojewodą wołyńskim.

Na przełomie XVII i XVIII wieku nowi właściciele rozbudowali dwór obronny, nadając mu bardziej reprezentacyjną formę pałacu. Późniejszy dziedzic Gardzienic Adam Siedliski po przejęciu pałacu w stanie bliskim ruiny, przekształcił go w spichlerz, przez co stracił on swą reprezentacyjną rolę rezydencji na rzecz najprawdopodobniej wschodniej oficyny.

Wiek XIX

W połowie XIX wieku pałac został wyremontowany i odzyskał funkcję rezydencjalną. Założono przy nim, z wykorzystaniem istniejącego drzewostanu, niewielki park krajobrazowy, wydzielony murem od strony folwarku i od podnóża zadrzewionej skarpy. Zespół powiększył granice, tracąc jednak pierwotny charakter przestrzenny zwartego założenia architektonicznego górującego nad doliną rzeki, o czytelnym obronnym rodowodzie. Z połowy XIX wieku pochodzi też częściowo zachowany zespół folwarczny i niewielka, parterowa, północna oficyna – niegdyś kuchnia dworska.

Właścicielem Gardzienic w 1865 roku został Stefan Cześniak. W tym czasie powstała tu murowana, piętrowa gorzelnia z białego kamienia wapiennego, produkująca za 19 tys. rubli srebrnych i browar z produkcją wartą 5 tys. r. s. rocznie.

Wiek XX

Na początku XX wieku Stefan Żeromski zorganizował w Nałęczowie towarzystwo „Światło”, które tak chlubnie zapisuje się w dziejach polskiej oświaty. Miało ono duży wpływ na ówczesnych właścicieli Gardzienic. W roku 1919 właścicielem posesji stał się Władysław Głogowski herbu Grzymała, który gospodarzył w nim potem przez całe dwudziestolecie międzywojenne i okres wojny.

W czasie drugiej wojny światowej majątek zajmowali Niemcy, a po wojnie w wyniku reformy rolnej 1944 roku majątek znacjonalizowano. W zespole mieściło się Liceum Rolnicze przeniesione tu z Krasnegostawu, później ośrodek kolonijny, Gromadzka Rada Narodowa, biblioteka i poczta. Od 1964 roku głównym użytkownikiem obiektu został Techniczny Uniwersytet Ludowy kształcący mechanizatorów, instruktorów ochrony roślin, księgowych kółek rolniczych i kadrę instruktorską dla wiejskich domów kultury. Organizowano tu plenery malarskie i różnego rodzaju zabawy, a salę balową odnajmowano na wesela.

Użytkownikiem ziemi i budynków folwarcznych przez pewien okres była Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna. Od tej pory zabytkowe budynki zaczęły popadać w ruinę, podobnie jak pałac użytkowany przez Kuratorium Oświaty i Wychowania w Lublinie i podległy mu Zespół Szkół Zawodowych w Piaskach. Później obiekt przejął Skarb Państwa, a ostatnio – starostwo w Świdniku. Do niedawna organizowane tam były szkolenia zawodowe młodzieży pozaszkolnej.

Obecnie spośród całego zespołu pałacowego w najlepszym stanie jest wschodnia oficyna, wydźwignięta z ruin przez obecnego właściciela – Ośrodek Praktyk Teatralnych.

» Powrót na stronę główną miejscowości
» Galeria zdjęć