Nowica › O Zjednoczeniu ŁemkówZjednoczenie Łemków jest organizacją pozarządową o zasięgu ogólnopolskim. Jego celem jest pobudzanie, pielęgnowanie i rozszerzanie działalności kulturalno-oświatowej w regionie łemkowskim i innych skupiskach społeczności łemkowskiej, a w szczególności:
Zjednoczenie realizuje swoje cele przez:
Zjednoczenie Łemków jest członkiem Federacyjnej Unii Europejskich Grup Narodowych (FUEN) i Światowej Federacji Łemków. Współpracuje z komisjami Sejmu RP, Helsińską Fundacją Praw Człowieka, Fundacją św. Włodzimierza, Cerkwiami obu obrządków wschodnich i samorządem terytorialnym. Realizując w latach 2000–2006 projekty związane z podtrzymaniem kultury łemkowskiej i rozwojem życia kulturalnego Łemkowszczyzny, Zjednoczenie Łemków współpracowało z: Sejmową Komisją Mniejszości Narodowych i Etnicznych, Kancelarią Prezydenta RP, Komisją Wspólną Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych, Ministerstwem Kultury i Sztuki, MSWiA, Ministerstwem Edukacji Narodowej i Sportu, Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych, Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich, Małopolskim Urzędem Marszałkowskim, Małopolskim Urzędem Wojewódzkim, Starostwem Powiatowym w Gorlicach. Współpracujemy również z organizacjami pozarządowymi w kraju i za granicą: Światową Federacją Łemkowskich-Ukraińskich Organizacji, Europejską Federacją Mniejszości Narodowych, Zjednoczeniem Łemków Kanady, Organizacją Obrony Łemkowszczyzny w Stanach Zjednoczonych AP, Europejskim Kongresem Ukraińców, Stowarzyszeniem „Łemkowszczyzna” na Ukrainie, Związkiem Rusinów-Ukraińców Słowacji, Związkiem Rusinów-Ukraińców Serbii i Czarnogóry, Związkiem Rusinów-Ukraińców Chorwacji, Związkiem Ukraińców w Polsce, Fundacją Świętego Włodzimierza w Krakowie, Stowarzyszeniem Łemków
Święto Kultury Łemkowskiej „Łemkowska Watra” w Zdyni„Łemkowska Watra” jest jedną z największych międzynarodowych artystycznych imprez kulturalnych w województwie małopolskim. Uczestniczy w niej co roku około dziesięciu tysięcy osób – mieszkańców Beskidu Niskiego, gości i turystów z kraju i zagranicy (m.in. z Kanady, Ukrainy, Słowacji, USA, Chorwacji, Serbii i Austrii). Na Watrze występuje do 1000 wykonawców muzyki ludowej, rockowej, folkowej, jazzowej oraz różnych teatralizowanych form scenicznych. Watrze towarzyszą obchody rocznicowe, Łemkowska Spartakiada, wystawy, konkursy, pokazy tradycyjnych łemkowskich rzemiosł. Unikalny wymiar Święta Kultury Łemkowskiej w Zdyni podkreśliły wizyty osobistości świata kultury i polityki m.in. marszałka Senatu Alicji Grześkowiak, marszałka Sejmu Macieja Płażyńskiego, posła Jacka Kuronia, prezesa NIK Lecha Kaczyńskiego, wiceministra kultury Stefana Starczewskiego, wiceministra kultury i turystyki Ukrainy Olgi Szokało-Bencz, wiceszefa MSWiA Jana Schőna, wicemarszałka województwa małopolskiego Witolda Śmiałka.
Działalność wydawnicza Zjednoczenia ŁemkówWydawany przez Zjednoczenie kwartalnik „Watra” regularnie, co kwartał, umożliwia Łemkom kontakt ze współczesnością i historią ich małej ojczyzny. Czasopismo, redagowane w dialekcie łemkowskim, już od 15 lat trafia do żyjącej w rozproszeniu łemkowskiej społeczności na całym świecie. Siedziba redakcji „Watry” mieści się w Hańczowej koło Wysowej w Beskidzie Niskim. Redaktorem naczelnym jest Piotr Szafran. Pismo reprezentuje poglądy Łemków uważających się za część narodu ukraińskiego. Prezentuje informacje i aktualności związane z życiem, kulturą i działalnością społeczności łemkowskiej w Polsce i innych krajach, artykuły historyczne i kulturoznawcze, a także relacje z imprez, wspomnienia, wiersze i opowiadania. Ważnym elementem programu redakcji jest pielęgnowanie mowy łemkowskiej. Pismo przybliża też czytelnikom kulturę ukraińską. Kwartalnik stara się przedstawiać zarówno sukcesy, jak i problemy społeczności łemkowskiej. Na jego łamach można przeczytać m.in. o łemkowskich tradycjach i języku, akcji Wisła, Nikiforze i ukraińskich grupach rockowych (źródło: Katalog czasopism kulturalnych).
W latach 2000–2006 ukazały się następujące publikacje książkowe i materiały informacyjne:
„Łemkowskie Kermesze”Taką nazwę nosi cykl corocznie organizowanych spotkań, ważnych dla zachowania kultury duchowej wschodniego rytu oraz tradycji i obyczajów grupy etnograficznej Łemków. Kermesze są organizowane w różnych częściach kraju – w miejscowościach lokalnych wspólnot łemkowskich (m.in. w Olchowcu, Zdyni, Szprotawie, Kunkowej, Pętnej, Nowicy, Przemkowie, Ługach, Zamienicach). Kermesze to spotkania integracyjne pokoleń połączone z występami artystycznymi, służące odtwarzaniu tradycji i obyczajów Łemków. Część spotkań nawiązywała do tradycyjnych obchodów świąt patronów wspólnot lokalnych i miała wymiar religijny i ekumeniczny.W każdym ze spotkań uczestniczy od kilkudziesięciu do kilkuset osób, mieszkańców Łemkowszczyzny i osób utożsamiających się z kulturą rusińską (łemkowską) mieszkających w różnych częściach kraju. W sumie co roku w spotkaniach bierze udział około 5 tysięcy osób.
Szkolnictwo łemkowskieZjednoczenie Łemków koordynuje sprawy edukacji młodego pokolenia Łemków. W istniejących już lub nowo otwartych punktach nauczania języka ukraińskiego z dialektem łemkowskim wykwalifikowani nauczyciele prowadzą nauczanie łemkowskich dzieci z powiatów: gorlickiego, krynickiego i legnickiego. Przekazują im wiedzę z zakresu języka, historii, literatury, świadomości kulturowej i religijnej tradycji wschodniosłowiańskiej. Zjednoczenie organizuje też warsztaty edukacyjne pod nazwą Dni Bohdana Igora Antonycza (poety łemkowskiego rodem z Nowicy k. Gorlic), Wieczór twórczości Tarasa Szewczenki i różnego rodzaju spotkania integracyjne, podczas których młodzi Łemkowie uczą się szacunku do swojej kultury, poznają miejsce w swej społeczności oraz odnajdują się w często niełatwej sztuce życia w sytuacji dominacji większości. Od 2005 r. Zjednoczenie Łemków prowadzi w Nowicy najmniejszą w Polsce Niepubliczną Szkołę Podstawową (4 uczniów).
Promowanie kultury ŁemkówPrezentacja najcenniejszych wartości współczesnego dorobku artystycznego Łemków jest możliwa dzięki realizowanym od 2000 roku projektom: Łemkowskie Jeruzalem (od 2000 r.) – to organizowane co roku w Małopolskiej Galerii Sztuki „Dwór Karwacjanów” w Gorlicach wystawy malarstwa twórców diaspory łemkowskiej i sympatyków kultury łemkowskiej z Polski, Słowacji, Ukrainy i Rumunii. Wystawy, ukazujące współczesną sztukę od Nikifora po Andy’ego Warhola, są świadectwem ciągłości silnie wykształconego poczucia regionalnej tożsamości kulturowej. Prace były również prezentowane w Wojwodinie (Serbia) i Monachium (Niemcy). Łemkowski Internetowy Program Kulturalny Kontakt (od 2004 r.) – to prezentacja dorobku kultury łemkowskiej na stronie internetowej www.lemkounion.org (wspieranie i ochrona dziedzictwa kulturowego przez popularyzację lokalnie działających artystów i grup, promowanie dawnych form twórczości ludowej, włączenie dziedzictwa kulturowego mniejszości we współczesny światowy obieg kultury, odtworzenie ginącego rzemiosła). Spotkania z Łemkowszczyzną (od 2000 r.) – to „poznanie poprzez spotkanie” kultury, mowy, zwyczajów Łemków przede wszystkim przez środowisko polskiej młodzieży. Spotkania z Łemkowszczyzną, w których wzięło udział ok. 5 tysięcy osób, odbywały się m.in. w Gorlicach, Nowym Sączu, Bartnem, Ropie, Zielonej Górze, Legnicy, Szprotawie i Krakowie. Podczas spotkania w Gorlicach zorganizowano wystawę prac Marii Kieleczawy-Monczak „Pisanki Łemkowskie i Huculskie” (wystawa prezentowana była również we Wrocławiu) i koncerty zespołu „Wyszywanka” ze Słowacji. Cykle obejmowały prezentację tradycyjnych rzemiosł łemkowskich takich jak maziarstwo, dziegciarstwo czy kamieniarstwo, darcia pierza, przędzenia wełny i obrzędów z tym związanych, a także dziedzictwa kulinarnego. Każdej prezentacji towarzyszył wykład na temat danego rzemiosła, jego historii i etnografii regionu. Dla zainteresowanych dodatkowo omawiano szerzej temat „Łemkowszczyzna – wczoraj, dziś, jutro”. Cykl ten był organizowany w ramach dużych imprez masowych i kameralnych z młodzieżą szkół podstawowych i średnich oraz gimnazjów. Coraz większy jest zasięg „Spotkań” na ziemiach zachodnich i północnych. Spotkania z Tradycją – to cykl corocznie organizowanych imprez mających ogromne znaczenie dla zachowania kultury, tradycji i obyczajów Łemków:
Radio Kermesz (od 2003 r.) – to stała cotygodniowa audycja radiowa w Radiu Kraków, przeznaczona dla członków narodowej mniejszości łemkowskiej-ukraińskiej. W audycji uwzględniane są też zainteresowania i potrzeby słuchaczy spoza regionu i Polski, odbierających audycje przez internet lub z zapisu płytowego. Zespół redakcyjny jeździ po całym kraju, starając się dotrzeć do przejawów życia społecznego, kulturalnego i religijnego społeczności ukraińskiej, a zwłaszcza łemkowskiej, rozproszonej w wyniku powojennych wysiedleń. Radio Kermesz mówi o życiu codziennym, pracy, zainteresowaniach i zaangażowaniu kulturalno-społecznym. Przedstawia też sposób postrzegania procesów integracyjnych i przeobrażeń o historycznym znaczeniu, dokonujących się w Polsce, Ukrainie i Europie, widzianych oczyma członków wspólnoty etnicznej i religijnej, postawionej w drugiej połowie XX. wieku przed koniecznością dokonywania dramatycznych wyborów tożsamości. Grupy artystyczne. Ważną funkcję w działalności organizacji ma również troska o rozwój form artystycznych. Przy Szkole Podstawowej w Gładyszowie działa grupa teatralna „Łemkiwskij Perstenyk”, a przy Zbiorczej Szkole Podstawowej w Sękowej – zespół folklorystyczny „Ruczaj”. Organizacja wystaw. W Gorlicach zorganizowano: wystawę pamięci ofiar stalinizmu w latach 30. XX. wieku (2005–2006 r.), wystawę fotografiki o tematyce Łemkowskiej. (2004 r.) i wystawę fotografii Myrona Kertyczaka: „Łemkowska Watra".
Inne działaniaZabytki, pomniki i miejsca pamięci. Zjednoczenie Łemków dba o zabytki małej architektury sakralnej, miejsca pochówku i pamięci. Zabezpieczyło przed zniszczeniem kapliczki i krzyże przydrożne m. in. w Hańczowej, Uściu Gorlickim i Ropicy Górnej. Doprowadziło do ponownego wydzielenia dawnych cmentarzy z gruntów rolnych, ich skomunalizowania i odpowiedniego zabezpieczenia (m.in. we Florynce, Czertyżnem, Bielance, Lipnej i Regietowie). Sport i rekreacja. Od 1998 r. w Zdyni (Beskid Niski) regularnie odbywa się „Łemkowska Spartakiada” (podczas trzydniowej, największej w Małopolsce imprezy folklorystycznej, jaką jest „Łemkowska Watra”). Zawody są rozgrywane w dyscyplinach sportowych (piłka nożna, siatkówka, bieg przełajowy, górskie wyścigi rowerowe, lekkoatletyka) i rekreacyjnych (turniej ringo, biegi na szczudłach, wyścigi w workach, bieg z jajkiem, rzut lotką do celu, siłowanie na rękę, podnoszenie ciężarka, rzut kółkiem do celu, konkurs drwali, przeciąganie liny itp). Doradztwo i pomoc organizacyjno-prawna. Po realizacji projektu Obywatelskiego Biura Porad Prawnych (2004 r.) udzielano bezpłatnej pomocy i porad o charakterze prawnym. Projekt cieszył się bardzo dużym zainteresowaniem. Promocja działań Zjednoczenia w mediach. Dokonania Zjednoczenia Łemków są prezentowane w kwartalniku „Watra”, tygodniku „Nasze Słowo”, „Gazecie Wyborczej”, „Gazecie Krakowskiej”, TVP Kraków i innych mediach.
Oficjalna strona Zjednoczenia Łemków
|